Joop 14 maart economie en energie in Namibie

Economie en Energie: hoe arm is Namibië? Hoe regelen ze hun energie?

Een half jaar geleden had ik nauwelijks een idee van wat Namibië voorstelt, behalve enkele romantische beelden van woestijnen, een ex-Duitse kolonie en een rare naam voor hun hoofdstad: Windhoek. En vage herinneringen aan de bevrijdingsstrijd van SWAPO. Inmiddels kleurt het plaatje van dit fascinerende land steeds meer in. Er wonen zo’n 2.2 miljoen mensen, waarvan 10% in Windhoek. Het gemiddelde inkomen per hoofd lijkt met $9000 nog redelijk, maar de verdeling is zeer ongelijk : Namibië behoort tot de wereldtop 3 van ongelijke inkomensdistributie. Bijna 50% van de bevolking moet rondkomen van minder dan $2 per dag. Hoewel er, zoals in veel arme landen een grote informele economie is, hebben we de armoe op schrijnende wijze gezien. Vooral in vergelijking met de luxe cottages en guesthouses in de woestijn, waar de westerse toeristen naartoe rijden in hun 4*4 airco auto’s. Alle personeel is zwart en woont in barakken om het hoekje, uit het zicht. In het Noorden in Opuwo, waar we nu zijn, is de werkeloosheid en de armoede de hoofdmoot. We hebben de laatste 80 km een lifter meegenomen, een man op leeftijd, die met een stoeltje, plastic tassen en een stok met buidel langs de kant stond. De landstaal is engels en hij sprak bijna geen woord engels! We boden hem aan wat biltong te nemen uit een voorraadzakje, die hij vervolgens in 10 minuten helemaal leeggegeten heeft. Hij had overduidelijk gewoon honger.

Meer dan de helft van de bevolking leeft nog op het platteland en voorziet nog grotendeels zelf in de eigen basisbehoeftes. Vooral bij de volkeren in het noorden (Damara en de Himba) volgens de statistieken.  

De inkomsten van Namibië komen uit de mijnbouw (koper, mangaan, uranium, edelstenen), landbouw/visserij en in toenemende mate (nu 15%) uit het toerisme. Het toerisme staat echt nog in de kinderschoenen. Sommige lodges zijn met veel geld ontwikkeld door private ontwikkelaars. Vaak op supermooie locaties, zoals bij Twijfelfontein (zie foto). In Damaraland zijn we op een camping geweest rondom een mooi bergmassief (Spitskoppe) beheerd  door de lokale mensen. Uiteindelijk bleek ook daar de eigenaar elders te wonen en werd er een luxe guesthouse gebouwd eind van dit jaar. De indruk is wel dat iedereen blij is met meer toerisme en dat er in dit gigantische land nog veel ruimte voor is. De grote vraag is wel of de lokale bevolking daar ook voldoende van meeprofiteert. Het levert in ieder geval werk en inkomen op ..…

En dan energie, mijn hobby en werk. Er zijn eigenlijk maar 2 relevante onderdelen van de energievoorziening van belang voor Namibië: benzine/diesel voor transport en elektriciteit voor velerlei toepassingen variërend van huishoudens (verlichting, computers) en bedrijven (pompen, machines). Verwarming is geen issue in dit woestijnland. Hoewel……..ik voor het eerst van mijn leven mannen en vrouwen met takkenbossen op hun hoofd zag lopen langs de weg. Sprokkelhout om hun eten te kunnen koken. Ongetwijfeld goed voor hun lichamelijk conditie, maar dit is niet houdbaar omdat er in de praktijk meer hout wordt gesprokkeld dan er aangroeit, mensen steeds verder moeten lopen en houtvuren zeer ongezond zijn.

Namibië heeft vrijwel geen eigen olievoorraden, dus dat moet bijna geheel worden ingevoerd om benzine en diesel van te maken. Voor de kust van Walvisbaai  hebben we een tweetal booreilanden gezien, waar wat olie wordt gewonnen. Benzine en diesel zijn redelijk goedkoop hier en zeer constant in prijs (ca. €0.65/liter).

Dat is voor ons fijn want we hebben heel wat diesel verreden in onze Toyota, ondanks de efficiënte motor en niet harder rijden dan 80 op de meeste wegen.

Het stroomverbruik is erg laag. Vooral omdat grote delen van Namibië niet op het net zijn aangesloten. Heel Namibië  heeft ook maar 3 elektriciteitscentrales: 1 kolen, 1 diesel, en een waterkrachtcentrale.  Dat is wonderbaarlijk weinig. Het merendeel van de stroomvraag wordt dan ook geïmporteerd uit Zuid Afrika, die het 10-tallen jaren goedkoop heeft aangeboden. Althans tot voor enkele jaren. Nu heeft Zuid Afrika problemen met de eigen stroomproductie. De kolencentrales vallen veel uit en de prijs gaat omhoog. Namibië is hard een het nadenken hoe zelf stroom te produceren en minder afhankelijk van het grote buurland te worden. Tja, en dan komt de grote vraag van deze tijd: stroom uit zon en wind of toch een kerncentrale bouwen. Namibië heeft immers een grote voorraad uranium in eigen bodem en 3 uranium mijnen!

Dit riep een sterke herinnering op uit de AKB tijd. Joop Boer kende destijds alle mijnen waar uranium-erts vandaan kwam. Zo ook de Rössing mijn in Namibië. We zijn er vlak langs gereden. Deze mijn zou in 2015 al sluiten vanwege te lage uraniumprijzen op de wereldmarkt. En die lage prijzen ontstaan door het uitblijven van een groei in het nucleair vermogen wereldwijd.  En toen zagen we de afslag “ HUSEB-MINE”. Dit is de nieuwe joint venture van de Chinese overheid en de Namibische overheid. Hier werd afgelopen jaar de op 3 na grootste uranium mijn ter wereld in gebruik genomen. Initiatief en 90% eigendom is Chinees en rest, 10%, Namibië. Dit wordt een bouwsteen in het nucleaire programma van China. Het Namibische natuurlijke uranium is erg arm aan U-235 (minder dan 0.1%), dus er zal een behoorlijke verrijking moeten plaatsvinden. Dit proces kennen we van Urenco met alle risico’s voor kernwapens van dien. “Gelukkig” (;>() heeft China al kernwapens.

Besluiten over het bouwen van een kerncentrale in Namibie zijn volgens mij niet voorzien. Waarschijnlijk wacht men op grote broer Zuid Afrika, die ook overweegt om met China een deal te sluiten over de bouw van nieuwe kerncentrales. Het huidige Zuid Afrikaanse bestuur, gedomineerd door ANC, heeft nog weinig visie laten zien en daadkracht wat betreft lange termijn issues. De grote meningsverschillen binnen de zwarte fracties maakt dat ook niet gemakkelijk. Mijn grote angst is dat in ZA de aandacht en geld uitgaat naar armoedebestrijding, onderwijs en (dure) vriendjespolitiek. En ondertussen gaan anderen investeren in een kapitaalsintensieve en dure en onduurzame energievoorziening.

En dat terwijl er zoveel zonne-energie beschikbaar is hier. En wind. En ruimte. En er is groei in het stroomverbruik dus ruimte om te investeren!

Gelukkig heb ik ook zonnepanelen in de winkel om de hoek zien liggen. En zagen we windturbines om pompen aan te drijven die water uit de bodem halen. Ook hebben we gelogeerd in een guesthouse die bijna helemaal op duurzame energie draaide.

We zullen het gaan zien de komende jaren.